Το «δικαίωμα» στα δικαιώματα και ο ρόλος της φιλανθρωπίας

 

Δρ Ευστράτιος Παπάνης,  (papanis@papanis.com) Μόνιμος Επίκουρος Καθηγητής Κοινωνιολογίας Πανεπιστημίου Αιγαίου

Κάθε δικαίωμα, που δεν κερδήθηκε, δεν επεκτάθηκε ή δεν βελτιώθηκε με προσωπικό αγώνα και μέτρο, μας καθιστά καταχρηστικούς κοινωνούς του, επειδή χαρίστηκε ή μεταβιβάστηκε από τους ανθρώπους, που στερήθηκαν  πόρους, διακύβευσαν τη ζωή τους και έδωσαν μάχες για αυτό.

Κανείς, επομένως, δεν μπορεί να  απαιτεί, γοερά, επιτακτικά και με έπαρση, όσα καλά εκπορεύονται από την αλλότρια κατάκτηση, αν δεν αποδείξει ότι τα αξίζει. Και καμία κοινωνία δεν εδραιώνει την ύπαρξη της, εάν τα μέλη της δεν καταβάλουν το τίμημα της διαιώνισης της, παρά την αμφισβητούν ολοκληρωτικά, καρπούμενα όμως τα αγαθά, που τους προσφέρει.

Όχι απαραίτητα με επιπλέον θυσίες, αλλά προασπίζοντας τα ακριβά κεκτημένα με πυγμή σε κάθε περίσταση, και εφαρμόζοντας σθεναρά, ομοιόμορφα και δίκαια προς τους άλλους ανθρώπους, προς τις κοινωνικές ομάδες και κυρίως προς όσους αδικούνται ή ατυχούν τους κανόνες του διαμοιρασμού τους.

Όσοι λοιπόν, ευνοημένοι από τις συγκυρίες, ξεχνάτε ότι η ζωή δεν χρωστά τίποτα σε κανέναν, τουλάχιστον ας μην καπηλεύεστε με αχαριστία, εκείνα που αποτελούν κοινό κτήμα, στο οποίο όμως, πολλοί δεν έχουν πρόσβαση, είτε εξαιτίας του αποκλεισμού, είτε λόγω των επιλογών τους είτε από άγνοια ή ημιμάθεια.

Για να θεωρείτε συνταγματικό θέσφατο τη Δημοκρατία, δέον να είστε δημοκράτες στην οικογένεια, στην εργασία, στις ευκαιρίες και στα επιχειρήματα σας. Εξάλλου, δημοκρατία είναι το πολίτευμα των ορθών νόμων και της συνεπούς συμπεριφοράς, που εκπορεύεται από τους πολίτες και όχι η παρωδία κάθε ασταθούς, ευμετάβλητης ή ισχνής πλειοψηφίας.

Για να διατρανώνετε την άποψή σας, θα πρέπει έχετε μελετήσει ή βιώσει τις πολλαπλές εναλλακτικές και αποχρώσεις της αλήθειας.

Για να ζητάτε ισονομία, οφείλετε να είστε δίκαιοι στις αποφάσεις σας

Για να κραυγάζετε για ισότητα, πρώτα θα την έχετε αποδώσει στα κοινωνικά σας δίκτυα, σε όσους θεωρείτε δεδομένους, επειδή σας αγαπούν, σε αυτούς, που θα σας ανταγωνιστούν με αξιώσεις σε κάθε επίπεδο και σε εκείνους που θα μειονεκτούν απέναντι σας.

Όταν νέμετε με συγκατάβαση τα αγαθά, τα προνόμια και τις συμπάθειες σας και κάθε φορά που με οίηση κόπτεσθε για την ανοχή προς τη διαφορετικότητα, θα πρέπει να έχετε αμερόληπτα σεβαστεί εκείνους, που έχουν ενάντιες αντιλήψεις, ακόμα κι αν μοιάζουν αντίθετες προς τα αυθεντικά ή επίπλαστα ιδεώδη της εποχής ή της κυρίαρχης ιδεολογίας.

Για να επικαλείστε προστασία προσωπικών δεδομένων και εχεμύθεια, θα πρέπει να μην έχετε διασπείρει ή αναπαράγει πληροφορίες, που δεν σας αφορούν και να μην συκοφαντείτε  ή παραπλανείτε, για να αναδείξετε τα συμφέροντα σας.

Για να καταδικάζετε τον κοινωνικό αποκλεισμό, θα πρέπει να είστε διατεθειμένοι να μοιράσετε τους δικούς σας πόρους και όχι μόνο των άλλων. Πολύ περισσότερο να αποδείξετε πως δεν αποκτάτε ρόλους, ταυτότητα και αυτοεκτίμηση με τις κακουχίες των αναξιοπαθούντων.

Για να ασκείτε κριτική θα πρέπει πρώτα να αναδείξετε τα θετικά σημεία του κρινομένου, να έχετε καταθέσει εναλλακτική, ρεαλιστική αντιπρόταση,  να έχετε αναλάβει ανάλογη πρωτοβουλία οι ίδιοι ή να προτίθεστε να το κάνετε άμεσα.

Για να είστε ζωόφιλοι, θα πρέπει να αναγνωρίσετε ότι κανένα ζώο δεν έχει πλαστεί, για να έχει ανάγκη τον άνθρωπο ή για να ζει σε διαμερίσματα, αλλά αντίθετα ότι εσείς το χρειάζεστε, για να καλύπτετε τις ανασφάλειες, τα άγχη, τη μοναξιά ή την αδυναμία να επικοινωνήσετε δημιουργικά με άλλους ανθρώπους. Η αγάπη φυσικά προς οτιδήποτε δεν λογοδοτεί, αλλά τα προσχήματα  καλό είναι να διυλίζονται στα  καθαρτήρια της αυτογνωσίας και της ανάγκης.

Για να μιλάτε για δικαιώματα θα πρέπει να καταλάβετε ότι οι μετα-δημοκρατίες, που τόσο εύκολα ενστερνιστήκαμε εις το όνομα του γενικού καλού και της ασφάλειας είναι υποκριτικά και συγκεκαλυμμένα συστήματα εξουσίας, που θεμελιώνονται στους φόβους, στις ενοχές και στην υποτέλεια. Αλλά κυρίως στην αδράνεια και στην αποφυγή ανάληψης ευθύνης. Αλλιώς θα άκμαζε η άμεση δημοκρατία.

Για να μιλάτε για δικαιώματα θα σκέφτεστε σαν άνθρωποι, αλλά θα πράττετε ως θεοί.

Επειδή ο Θεός, έχοντας τους δικούς του αγαθούς σκοπούς μοιράζει υστερόβουλα, για να εξυψώσει αργότερα. Ενώ ο άνθρωπος κραδαίνει εξ αρχής το δίκαιο, για να αδικήσει εν ονόματί του

Φιλανθρωπία και δικαιώματα

Η φιλανθρωπία παγκοσμίως αποτελεί έναν νευραλγικό τομέα, που περιλαμβάνει περισσότερους από 250.000 φορείς και διαχειρίζεται κεφαλαία, που ξεπερνούν τα 1,5 τρισεκατομμύρια δολάρια. (Paul Vallely, The Guardian, 8/9/2020)

Οι πλούσιοι και οι ισχυροί, οι οποίοι μεταβιβάζουν τεράστια ποσά για σκοπούς, που οι ίδιοι επιλέγουν (παιδεία, υπηρεσίες υγείας, τεχνολογία, καινοτομία κλπ), συνήθως θέτουν τους δικούς τους όρους και πιέζουν τις κυβερνήσεις, ώστε να αποδεχτούν ή να ιεραρχήσουν διαφορετικά πολιτικές, που τελικά εξυπηρετούν τα δικά τους συμφέροντα. Παράλληλα, δίνουν έμφαση σε τομείς που ίσως δεν αποτελούν την πρώτη προτεραιότητα των ωφελούμενων ή των χωρών, που εισπράττουν τις υπηρεσίες της αγαθοεργίας.

Σε ευνομούμενα κράτη τα έσοδα από τη φορολόγηση των πολιτών διοχετεύονται με εναργείς διαδικασίες στην πρόνοια και στην ανάπτυξη, έτσι ώστε σπάνια να υπάρχει ανάγκη για ισχυρές ιδιωτικές πρωτοβουλίες στον τομέα της φιλανθρωπίας. Οι κάτοικοι των χωρών αυτών δρουν πιο απενοχοποιημένα, όσον αφορά την ανάγκη τους για συμπαράσταση ή αδιαφορούν, εφόσον γνωρίζουν ότι η κυβέρνηση θα μεριμνήσει.

Αντίθετα, σε κράτη, όπως η Ελλάδα, όπου η διαφθορά είναι βαθιά ριζωμένη, ο πλημμελής έλεγχος καθιστά αδύνατη τη διασφάλιση ότι οι ευάλωτες ομάδες θα επωφεληθούν από τα κονδύλια που διατίθενται σε αυτές, ενώ οι μεσολαβητικοί φορείς, όπως ΜΚΟ κλπ, ενδεχομένως να είναι συνένοχοι στην άδικη νομή των χρημάτων.

Στις χώρες αυτές είναι συχνό το φαινόμενο ιδιώτες να συμπληρώνουν τις τεράστιες ανεπάρκειες του κράτους, να αποθεώνονται και τελικά να καταδικάζονται με πραγματικές ή κατασκευασμένες κατηγορίες κατάχρησης. Ο πραγματικός ένοχος όμως, που είναι το κράτος σε όλες του τις μορφές, παραμένει στο απυρόβλητο.

Αν και η συμμετοχικότητα, η εμπιστοσύνη, η κοινωνική αλληλεγγύη και η στήριξη των ευάλωτων ομάδων είναι ζητήματα, που πρέπει να απασχολούν κάθε συνειδητοποιημένο πολίτη, εάν δεν καλλιεργηθεί η κουλτούρα φιλανθρωπίας από το σχολείο, οι λέξεις μεράκι και φιλότιμο δήθεν θα υποκαθιστούν την θεσμική ανεπάρκεια και τους επιλεκτικούς ελεγκτικούς μηχανισμούς, ενώ κατασκευασμένοι ήρωες της αλτρουιστικής αρωγής θα αποκαθηλώνονται με δραματικό τρόπο και θα γίνονται βορά στα ΜΜΕ.

Η κουλτούρα φιλανθρωπίας περιλαμβάνει την έννοια της δίκαιης συμπερίληψης των ευάλωτων ομάδων, της σωστής κατανομής των πόρων, της διαφάνειας, της ενδυνάμωσης των μελών που εντάσσονται σε φιλανθρωπικές ομάδες, της συνεργασίας, της δημιουργίας δικτύων, της καινοτομίας και της κοινωνικής αναγνώρισης.

Μα πάνω από όλα προϋπόθεση είναι η ανάδειξη του μοναδικού κινήτρου, που είναι ο ανθρωπισμός και η αγάπη.