Η ψυχολογία των διακοπών - Το παραμύθι της Ευτυχίας και της Δυστυχίας
ΤΡΙΤΟ
ΕΝΗΜΕΡΩΤΙΚΟ ΔΕΛΤΙΟ ΨΥΧΟΛΟΓΙΑΣ
ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ:
Α. Η ψυχολογική σημασία των διακοπών
Β. Το παραμύθι της Ευτυχίας και της Δυστυχίας
Α. Η ΨΥΧΟΛΟΓΙΚΗ ΣΗΜΑΣΙΑ ΤΩΝ ΔΙΑΚΟΠΩΝ
Δρ Ευστράτιος Παπάνης
ΑΔΙΑΛΕΙΠΤΕΣ ΔΙΑΚΟΠΕΣ
Αν περιλούσετε τη ζωή σας με έρωτα και αισθησιασμό, αν αφεθείτε, ώστε να ξαναγίνετε τυχοδιώκτες του πρωτόγνωρου, και έκπληκτοι κοινωνοί εκείνων, που αγνοείτε (ως ύστερο θυμίαμα στο θυσιαστήριο της χαμένης αγνότητας), αν επιτρέψετε στο παιχνίδι να λαμπρύνει ξανά την καθημερινότητα και στην στοχαστική διάθεση να δίνει προοπτική στις προσπάθειες σας, τότε δε θα έχετε ανάγκη να διακόψετε την ροή του βίου σας, για να φορτίσετε την ψυχή με ενέργεια και ορμή καινούργια σε κάποιο νησί ή σε αποδράσεις που δεν αποτολμήθηκαν.
Κι αν αναρωτιέστε πώς όλα τούτα, μέσα στη λαίλαπα της πίεσης και στο χωνευτήρι του άγχους σας επιτυγχάνονται, απλώς θυμηθείτε τους τρόπους να είστε παιδί και καταληφθείτε από την ηδονή του να καταλήξετε επαίτες και θησαυριστές εμπειριών και γνώσης:
- Αναζητήστε την ομορφιά, ακόμα και ως αντίθεση στην ασυμμετρία, που ενεδρεύει και εξοικειώνεται με την αντίληψη σας, γιατί μόνο οι προσκυνητές του κάλλους και οι εκστατικοί θεατές του γοητευτικού αξιώνονται τον έρωτα.
- Ενδώστε στην έλλειψη, που αναγεννά τον πόθο, μεταλάβετε το παράφορο, που αναβαπτίζει τη λεπτομέρεια, ασπαστείτε ευλαβικά το ακραίο, που διασώζει από την μετριότητα, επειδή έτσι θα κυριευθείτε από την αισθαντικότητα και τον ίμερο, ο οποίος χρωμάτιζε κάποτε τα όνειρα σας
- Αμαχητί παραδοθείτε στην κωμική διάσταση των τεκταινομένων, κενώστε τη σοβαροφάνεια, τις ιδιότητες και τους τύπους και εμποτίστε με χιούμορ και ελαφρά διάθεση τις πράξεις σας. Εξάλλου, το παράδοξο και το απρόσμενο, που τροφοδοτεί το αστείο, δεν λείπουν, καθώς οι σταθερές και τα αντισταθμίσματα των προβλέψεων συχνά τραγικά διαψεύδονται.
- Αντισταθείτε σε οτιδήποτε παρασιτεί και διακυβεύει την εσωτερική σας αρμονία, εναντιωθείτε σε κάθε τι που ευαγγελίζεται την απομάγευση των οραματισμών σας, εξοβελίστε όλα όσα σας κάνουν να απορείτε αν είστε ο εαυτός σας ή μία κακέκτυπη παραχάραξη των αυτοπροσδιορισμών σας.
- Ανασκαλέψτε τις αναμνήσεις σας, σαν το γεωργό που οργώνει, οξυγονώνει τη γη, ανασύροντας ρίζες, πέτρες, έντομα, συστατικά από το χώμα, και σταχυολογείστε τα συναισθήματα της ανέμελης ζωής σας, τότε που ολα έδειχναν πως η ευτυχία απείχε μόνο μια ανάσα.
Αν παρόλα αυτά επιτακτική παραμένει η ανάγκη να χαλαρώσετε με διακοπές και έχετε την πολυτέλεια των πόρων σκεφθείτε τα παρακάτω:
Η ΕΝΟΧΗ ΤΩΝ ΔΙΑΚΟΠΩΝ
Η εσωτερίκευση των διακοπών ως μιας περιόδου χαλάρωσης, ανασύνταξης και νέων εμπειριών φαίνεται πως δεν ισχύει για ένα μεγάλο μέρος των εργαζομένων.
Σε χώρες, όπου η εργασιακή κουλτούρα και τα κανονιστικά πλαίσια επιτρέπουν τον ανταγωνισμό, την διαρκή πάλη για ανέλιξη ή, ακόμα πιο έντονα, δεν θέτουν όρια ανάμεσα στον επαγγελματικό και προσωπικό χώρο, η περίοδος των διακοπών συνοδεύεται από άγχος, εξουθένωση και ενοχές.
Η πίεση να τακτοποιηθούν τα πάντα πριν από την πολυπόθητη αναχώρηση, να διευθετηθούν οι εκκρεμότητες, να οριοθετηθούν οι λεπτομέρειες των προσωπικών αντικειμένων, που θα πλαισιώσουν το ταξίδι, να καλυφθούν τα αυξημένα κόστη, και να ελεγχθεί η αμφισβητούμενη ποιότητα των καταλυμάτων, αλλά και ο αυξημένος φόρτος, που έπεται κατά την επιστροφή, μετατρέπουν την έναρξη και το πέρας της άδειας σε μια παγίδα φόρτισης και έντασης.
Οι νέες τεχνολογίες έχουν αποκλείσει κάθε διέξοδο πραγματικής απόδρασης, η τηλεκπαίδευση, η τηλεργασία και η διά βίου κατάρτιση έχουν γίνει συνώνυμα των εργασιακών προαπαιτούμενων.
Δεκάδες εργαζόμενοι αναφέρουν είτε ότι συμμετέχουν σε τηλεδιασκέψεις κατά την υποτιθέμενη περίοδο της νηνεμίας είτε ότι βιώνουν τύψεις, επειδή δεν αξιοποιούν το διάστημα των διακοπών, για να επικαιροποιήσουν τα προσόντα τους, να αναμετρηθούν με τους επίβουλους ανταγωνιστές τους ή να αναδείξουν την επιχείρηση τους.
Σε αρκετές περιπτώσεις οι ίδιοι οι εργοδότες καλλιεργούν κλίμα υποτίμησης για τους υπαλλήλους, που τολμούν να ασκήσουν το βασικό αυτό δικαίωμα, ενώ δεν είναι λίγες οι περιπτώσεις, κατά τις οποίες η επιστροφή σε μια πεζή καθημερινότητα δημιουργεί κατάθλιψη.
Η ΨΥΧΟΛΟΓΙΚΗ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΔΙΑΣΤΑΣΗ ΤΩΝ ΔΙΑΚΟΠΩΝ
Η σύγχρονη καταναλωτική εποχή έχει επιβάλει μία άνευ προηγουμένου τυποποίηση στο στυλ των διακοπών. Ο αστικός πληθυσμός βομβαρδιζόμενος από τις διαφημίσεις και τα life style περιοδικά, προσπαθεί να προσαρμόσει τις διακοπές του στις επιταγές της κοσμικής ζωής και όχι στη προσωπικότητα του με ολέθρια αποτελέσματα: τα πρότυπα βασίζονται στον άκρατο καταναλωτισμό και ευδαιμονισμό, ο οποίος απαιτεί ισχυρό οικονομικό υπόβαθρο.
Κατά τη διάρκεια των διακοπών πολλοί εργαζόμενοι, υπό την πίεση του να περάσουν οπωσδήποτε ευχάριστα, επιτείνουν το άγχος τους, με αποτέλεσμα να μην απολαμβάνουν τις μικρές στιγμές και να κοιτούν απελπισμένοι τις μέρες να ξοδεύονται, χωρίς η πολυπόθητη ευχαρίστηση να επέρχεται.
Η αμείλικτη φαινομενολογία της εποχής μετατρέπει τις διακοπές σε πασαρέλα στα social media, σε αναρτήσεις και stories, που παρασάγγας απέχουν από την πραγματικότητα, σε σχόλια και ψευδεπίγραφες διαθέσεις, που παραχαράσσουν την αυθεντικότητα.
Οι έρευνες δείχνουν ότι οι άντρες απολαμβάνουν τις διακοπές λιγότερο σε σύγκριση με τις γυναίκες και θα ήταν προθυμότεροι να τις τερματίσουν και να επιστρέψουν στη δουλειά τους. Οι γυναίκες συνδέουν το ύψος των χρημάτων που ξοδεύουν για διακοπές με την προσμονή της ευχαρίστησης που θα αντλήσουν.
Οι περισσότερες ερευνητές συμφωνούν πάντως ότι οι μεγαλύτερες διακοπές δεν είναι και οι καλύτερες. Αντίθετα, τα περισσότερα θετικά συναισθήματα αναδύονται, όταν έχουν σχεδιαστεί μικρές εξορμήσεις. Η εναλλαγή των στιγμών χαλάρωσης στις βραχυπρόθεσμες διακοπές με την ολιγοήμερη επιστροφή στην πραγματικότητα οξύνει την αντίθεση και οδηγεί τους ανθρώπους να εκτιμούν περισσότερο τον ελεύθερο τους χρόνο.
Ωστόσο, πολλοί λίγοι καταφέρνουν να πετύχουν θεαματικές αλλαγές κατά την περίοδο των διακοπών, ενώ αντίθετα οι περισσότεροι μεταφέρουν αυτούσιες τις συνήθειες και το άγχος τους στη νέα τοποθεσία.
Οι ψυχολογικές αποσκευές, ειδικά των εργασιομανών, οδηγούν σε εμμονές και ιδεοληψίες που αναστέλλουν την ηδονή: Ψυχαναγκαστικές προσωπικότητες, που πανικοβάλλονται εάν δεν έχουν μεταφέρει όλη την οικοσκευή στις αποσκευές, που φρίττουν με την ιδέα πως δεν θα είναι εφικτή η 5G ευζωνική σύνδεση στο απόμερο μέρος, το οποίο θα επισκεφθούν, που θα αναστενάξουν απογοητευμένοι από την έλλειψη καταστήματος καλλυντικών στο παραμεθόριο νησί. Πολλοί είναι εκείνοι, για τους οποίους οι διακοπές είναι απλώς μια αχρείαστη οικονομική αφαίμαξη ενώ κάποιοι ψάχνουν μια πρόφαση να μείνουν σπίτι τους και να αντισταθούν μέχρις εσχάτων στην αλλαγή.
Προβλήματα επίσης δημιουργούνται όταν οι ελπίδες υπερβαίνουν τις δυνατότητες και όταν η πραγματικότητα υπολείπεται της φαντασίας
Κουνούπια, ανεπαρκή ξενοδοχεία, εγκαύματα από τον ήλιο, μέλη της οικογένειας με διαφορετική αντίληψη για τις ιδανικές στιγμές χαλάρωσης, καυγάδες, συνωστισμός, πενιχρά οικονομικά, καθώς και μια επίπλαστη κουλτούρα περιπέτειας είναι δυνατόν να διαταράξουν και να διασκεδάσουν τις επιθυμίες, οδηγώντας στη ματαίωση και την εξάντληση.
Σύμφωνα με όλες με τις έρευνες η προσμονή, η εμπειρία και οι αναμνήσεις είναι τρεις ψυχολογικές μεταβλητές, που επηρεάζουν τη στάση απέναντι στις διακοπές. Συνηθέστερα, το στάδιο της προσμονής, όσο και αν αυτό ακούγεται περίεργο, είναι το καθοριστικότερο, αλλά και το πιο ευχάριστο από τα υπόλοιπα δύο.
Μερικές φορές οι πιθανές αναποδιές αποτελούν τις καλύτερες αναμνήσεις και πηγή για ατέλειωτες αφηγήσεις κατά την επιστροφή, αλλά το πρόβλημα είναι ότι αυτό δεν γίνεται αντιληπτό τη στιγμή που οι αντιξοότητες ταλανίζουν τους παραθεριστές: Κατά το στάδιο της ανάμνησης οι περισσότεροι άνθρωποι τείνουν να εξιδανικεύουν τα θετικά στοιχεία των διακοπών τους και να υποβαθμίζουν τα αρνητικά. Οι επιστήμονες αποκαλούν το φαινόμενο αυτό ιδεατή μνήμη. Περιγράφει την αποσύνδεση των αναμνήσεων από τα συνοδευτικά συναισθήματα και εξηγεί γιατί οι περισσότεροι θεωρούν τις διακοπές ευχάριστες, ενώ ίσως δεν τις βίωσαν ως τέτοιες. Αργότερα, παρατηρείται η τάση περιφραστικής περιγραφής τους: Αυτές ήταν οι διακοπές που κόντεψα να πνιγώ, ή τότε που γνώρισα το σύντροφο μου.
Το συμπέρασμα σε κάθε περίπτωση είναι ότι η αναμονή και η ανάμνηση, περισσότερο από τις ίδιες τις διακοπές, είναι τα ισχυρότερα αναλγητικά, που μας ωθούν να σχεδιάζουμε τις επόμενες εξορμήσεις μας.
Μπορούμε να διακρίνουμε δύο βασικούς τύπους παραθεριστών : τον οργανωτικό, ο οποίος αντλεί ευχαρίστηση από τον προσεχτικό σχεδιασμό των διακοπών και που προσπαθεί να προβλέψει κάθε πιθανή λεπτομέρεια και τον αυθόρμητο – περιπετειώδη τύπο, που αρέσκεται να αντιμετωπίζει ακραίες και απρόβλεπτες καταστάσεις. Σε κάθε περίπτωση η σύγκρουση επέρχεται εάν αυτοί οι δύο τύποι αποφασίζουν να πάνε από κοινού διακοπές.
Πρέπει να γίνει κατανοητό ότι η έννοια των διακοπών δεν υπήρχε μέχρι τα πρόσφατα χρόνια στο συλλογικό υποσυνείδητο του λαού, αλλά επιβλήθηκε από τον αστικό τρόπο ζωής και τα ΜΜΕ. Ποτέ δεν υπήρξαμε έθνος με κουλτούρα διακοπών, αν και τουριστική χώρα. Οι προπάτορές μας δεν είχαν ούτε την πολυτέλεια ούτε τη διάθεση. Στην πραγματικότητα, οι διακοπές πρέπει να κατανέμονται καθ’ όλη τη διάρκεια του χρόνου και να μην συσχετίζονται με συγκεκριμένες τουριστικές περιοχές και modus vivendi. Το τελικό ζητούμενο είναι η ευτυχία και ειδικότερα η υποκειμενική αντίληψη της, η οποία δε συνδέεται αναγκαστικά με την αλλαγή του τρόπου ζωής.
Συμβουλές:
-Να έχετε ρεαλιστικές προσδοκίες από τις διακοπές
-Να μένετε σε επαφή με τα αληθινά αισθήματα και επιθυμίες σας. Εκφράστε τα ελεύθερα.
-Χρησιμοποιείστε τμήματα του εγκεφάλου σας, που δεν αξιοποιούνται κανονικά το υπόλοιπο έτος. Αυτό το επιτυγχάνετε με το να ανακαλύψετε και να ασχοληθείτε με δραστηριότητες, που δεν βρίσκονται στο καθημερινό ρεπερτόριό σας.
-Επιδιώξτε να διαθέτετε προσωπικό χρόνο για χαλάρωση
-Πληροφορηθείτε για την ιστορία και τα πολιτιστικά δρώμενα της περιοχής που θα επισκεφθείτε. Να έρχεστε σε επαφή με τους ντόπιους.
-Διαβάστε ένα βιβλίο και αποφύγετε την τηλεόραση και τους ηλεκτρονικούς υπολογιστές.
-Ακούστε πολλή μουσική
-Ανάλογα με την προσωπικότητά σας, είτε επιδιώξτε να κάνετε διαφορετικά πράγματα από αυτά που έχετε συνηθίσει είτε μεταφέρετε τις συνήθειες σας, αλλά σε χαλαρότερους ρυθμούς..
-Κάντε νέες γνωριμίες
-Μην προβείτε σε έξοδα, που υπερβαίνουν τις δυνατότητές σας
-Μην επαναπαυθείτε ότι οι διακοπές μπορούν να σας αποζημιώσουν για το υπόλοιπο έτος.
-Μην ακολουθείτε τη μόδα. Επιλέξτε προορισμούς, που δεν απευθύνονται στη μάζα
-Αποκοπείτε από όλα όσα σας αγχώνουν. Αποσυνδεθείτε με κάθε τρόπο και ξεχάστε τα email τα κινητά, την εργασία. Μεριμνάτε μόνο για τη σημερινή μέρα και όχι για το αύριο. Ενημερώστε τους φίλους και τον προϊστάμενο ότι δεν θα είστε διαθέσιμοι για την περίοδο των διακοπών.
-Επιδιώξτε τη φυσική άσκηση.
-Επιλέξτε ένα αργό μέσο μεταφοράς, για να σας μεταφέρει στον προορισμό σας. Αυτό σας δίνει τη δυνατότητα να συνειδητοποιήσετε ότι φεύγετε.
-Μέσα σε δεκαπέντε ημέρες από το πέρας των διακοπών τα επίπεδα της πίεσης και του άγχους θα έχουν επανέλθει στα προγενέστερα επίπεδα. Κρατήστε στην εργασία σας τις αναμνήσεις και τις φωτογραφίες από τις εξορμήσεις σας.
Β. Το παραμύθι της Ευτυχίας και της Δυστυχίας
Δρ Ευστράτιος Παπάνης
Όταν ο Χρόνος και η Ζωή γέννησαν τα δύο δίδυμα κοριτσάκια, την Ευτυχία και τη Δυστυχία, όλοι χάρηκαν μέσα από την καρδιά τους, αλλά ανησύχησαν συνάμα, επειδή οι γονείς είχαν μια πολύ ιδιόρρυθμη σχέση: Ο Χρόνος με τις παραξενιές και την ασταμάτητη περπατησιά πλήγωνε τη Ζωή, τη γερνούσε και τη σκότωνε, κι αυτή ξεπετιόταν από τα σπλάχνα του, νεότερη, σοφότερη και ασυγκράτητη. Κανείς δε ήξερε, συνεπώς, τι σόι παιδιά θα προέκυπταν από μια τέτοια ένωση και σε ποιον θα έμοιαζαν.
Κι όμως από πολύ νωρίς η Δυστυχία έβρισκε παρηγοριά στην αγκαλιά του Χρόνου, γιατί μέσα της αποκτούσε διάρκεια και ίαση, ενώ η Ευτυχία πάντα κρυβόταν αλλού και σπάνια τρύπωνε μέσα στα πελώρια χέρια του. Γι αυτό κρατούσε λίγο και εξαφανιζόταν, αν παρέμενε για πολύ κοντά του.
Τα αδέρφια μεγάλωναν και έπαιζαν μαζί, πιασμένες χέρι χέρι, ίδιες στην όψη και στις καταστάσεις, που τις θέριευαν.
Η πιο μεγάλη τους διαφορά ήταν το γέλιο της Ευτυχίας και η γκρίνια της Δυστυχίας, ιδιότητα που την έκανε ανεπιθύμητη και δυσάρεστη στους ανθρώπους. Όλοι προσκαλούσαν στα σπίτια τους την πρώτη και εξόρκιζαν τη δεύτερη.
-«Είναι άδικο», φώναζε στη μητέρα της, « Άδικο. Εμένα κανείς δε με θέλει για φίλη και κανένας δεν με αγαπάει. Ο καθένας προσπαθεί να με αποφύγει και όταν τους βρίσκω, επικαλούνται τις Μοίρες για να με αποδώσουν και τους Θεούς, για να με καταδιώξουν. Κι αυτήν εδώ την αδερφή μου, που είναι τόσο εσωστρεφής και ακοινώνητη και σπάνια επισκέπτεται τους άλλους όλοι την κυνηγούν και την επιδιώκουν. Τι λάθος κάνω; «Μην στεναχωριέσαι άδικα», την καθησύχασε η Ζωή. «Μια που είστε πανομοιότυπες στη μορφή, θα βάζεις τα ρούχα της Ευτυχίας, και θα έρχεσαι μαζί μου» Έτσι κι έγινε. Και από τότε οι άνθρωποι μπερδεύουν τις καταστάσεις, που θα τους προκαλέσουν ευτυχία ή δυστυχία και συχνά ανοίγουν την πόρτα τους ανυποψίαστοι στα δεινά ή αγνοούν όσα θα τους φέρουν χαρά…
Οι φωτογραφίες του πρώτου κειμένου είναι από συλλογή της Μυρένας Παπάνη. Η φωτογραφία του δεύτερου κειμένου ανακτήθηκε από εδώ
Σχόλια
Δημοσίευση σχολίου